Пилсемпе кӗлӗсем

656-мӗш кӗлӗ

Ачамсем, пуринчен малтан сире телейпе ырӑлӑх-сывлӑх сунатпӑр. Сирӗн пурӑнас кун-ҫул, ӗмӗрӳсем вӑрӑм та сывлӑхлӑ пулччӑр. Пурнӑҫра вӑрман пек пуян, уй-хир пек аслӑ пулӑр. Ларнӑ ҫӗрте сала, тӑнӑ ҫӗрте тӗме пултӑр. Пирӗн пек ачаллӑ-пӑчаллӑ пулӑр, выльӑх-чӗрлӗх ытларах усрама пикенӗр, тырӑ-пулӑ ытларах тума тӑрӑшӑр, хуртлӑ-хӑмӑрлӑ пулӑр. Пӗр-пӗрне юратса-итлесе, кӑмӑллӑ, пӗр сӑмахран пурӑнӑр. Пурнӑҫра савӑнмалла пулсан мӑшӑрпа иккӗн пӗрле савӑнӑр. Ҫавӑн пекех хурланмалла пулсан та пӗрлех хурланӑр. Пилӗкри пиҫиххине хытӑрах ҫыхӑр, ӑс-пуҫа, тӑна лайӑх тытӑр. Арлӑ-арӑмлӑ пулнине аса илсе каччӑ-хӗр чухнехи шухӑшсене хӑварӑр. Пӗрле мӑшӑрланни ҫаплах пултӑр. Каллӗ-маллӗ сӳткеленчӗк шухӑшсене ан тытӑр. Кампа пуҫа шуратнӑ, ҫав ҫынпах хӑвӑр ӗмӗре ирттерӗр. Каҫхине каҫран выртса канӑр, ирхине иртерех тӑма тӑрӑшӑр. Хӗвел тухса сире вырӑн ҫинче ан куртӑр, часрах пит-куҫа ҫуса ӗҫе тытӑнӑр. Ӗҫ ӗҫлеме тытӑнсан тӑрӑшса ӗҫлӗр, ӳркенсе ан тӑрӑр. Паян туса пӗтерес ӗҫе ыран, тепӗр куна ан хӑварӑр. Аҫу-аннӳне е ытти ватӑ ҫынсене хисеплӗр, вӗсем мӗн калани-хушнине итлӗр. Вӗсен сӑмаххинчен ан тухӑр. Итлемесӗр турткаланса ан тӑрӑр. Хӑвӑр пӗлменнине, сире мӗн кирлине ватӑ ҫынсенчен ыйтса пӗлӗр. Вӗсем сире мӗн ҫинчен ыйтнине тӗплӗн ӑнлантарса парӗҫ. Ватӑ ҫынсене сӑмахпа е ӗҫпе нихӑҫан та ан кӳрентерӗр. Вӗсемпе ялан ӑшшӑн, ҫемҫен калаҫӑр. Кирек кам ҫыннипе те йӗркеллӗ пулӑр. Нихӑҫан та мӑн кӑмӑллӑ ан ҫӳрӗр, йӑваш пулӑр. Ҫӳренӗ чух ҫынпа хирӗҫ пулсан сӑмах хушмасӑр ан иртӗр, ырлӑх-сывлӑх сунса иртӗр. Ҫул-йӗрте хирӗҫ пыраканран супма (лашапа) ялан сылтӑм енне ҫул тытӑр. Ҫула майлӑ пыракан ҫынран иртмелле пулсан, малтан ҫыннинчен иртсе кайма ирӗк ыйтӑр. Кил хушшинчи сӑмах-юмаха яла тухса вӗҫтерсе ан ҫӳрӗр. Ҫавӑн пекех ялти сӑмаха та киле килсе ан калӑр. Ҫын патне-мӗне кайсан, кирек ӑҫта та унӑн кил-ҫуртне кӗриччен малтан хӑвӑн ӑшра пулсан та: «Канӑҫлӑх пултӑр ҫак кил-ҫурта», — тейӗр. Яланах ӑспа йӗркеллӗ ҫӳресен ялти ватӑ ҫынсем те е ытти кирек кам ҫынни те сире ятлас ҫук. Тӑрӑрах ӗнтӗ, ачамсем, анчах халь ҫеҫ каланӑ сӑмахсене пурнӑҫра асра тытса пурӑнӑр, сывлӑхлӑ пулӑр.