Пилсемпе кӗлӗсем

810-мӗш кӗлӗ

Ҫын чунӗ тухсанах кӑмака ҫамкинчи хӑрӑмпа ҫӑмартана хуратса масар еннелле ак ҫапла каласа ывӑтаҫҫӗ: «Ҫӑмарта пек выляса кай», — теҫҫӗ. Пӗр-пӗр ҫын вилсен унӑн хурӑнташӗсем, ӑна пӗлекен ҫынсем салат илсе пыраҫҫӗ сӑра тума. Ҫакӑнтан вара ик-виҫ тӗрлӗ ӗҫ пуҫланать: хӗрарӑмсем сӑра тӑваҫҫӗ, макӑра-макӑра кӗпе ҫӗлеҫҫӗ. Арҫынсем тупӑк тӑваҫҫӗ, хӑшӗ ҫыннӑн ӳтне ҫӑваҫҫӗ. Тупӑк ӑшне милӗк сараҫҫӗ, пуҫӗ айне кивӗ тумтирне хураҫҫӗ. Тупӑк ӑшне ҫын ӳтне хунӑ чух: «Акӑ сана шурӑ пӳрт», — теҫҫӗ. Унӑн кӑкӑрӗ ҫине хӗреслетсе пурҫӑн хураҫҫӗ. Пурне те хатӗрлесе пӗтерсен, пачӑшкӑ хушнӑ тӑрӑх, чиркӗве илсе каяҫҫӗ. Кӗлтуса пӗтерсен масар ҫине илсе каяҫҫӗ; унта тупӑк тунӑ чухне тухнӑ турпасӗсене те илсе кайса масар патне тӑкаҫҫӗ. Хӑшӗ ҫӗклесе каять, хӑшӗ лашапа турттарса каять. Пӗкӗ ҫумне сурпан ҫинчен ҫыхакан тутӑра ҫакаҫҫӗ. Ҫын ӳтне шӑтӑка хуриччен пӗр-икӗ пус укҫа, ҫӗр укҫи тесе, пӑрахаҫҫӗ. Унтан вара тӑпра яра пуҫлаҫҫӗ, унӑн тӑприне пурте таптама тӑрӑшаҫҫӗ. «Тӑпру ҫӑмӑл пултӑр, ыр вырӑнта вырт», — теҫҫӗ. Пытарса пӗтерсен хӗрес кутне ҫӑкӑр татса: «Умӑнта пултӑр», — тесе пӑрахаҫҫӗ. Вилнӗ ҫынна ҫӗклесе кайнӑ наҫилккесене ҫавӑнтах пӑрахса хӑвараҫҫӗ. Пытарма кайнӑ ҫынсем таврӑнсан, пӗри пусма ҫине шыв илсе тухса ыйтать: «Кӑҫта карӑр?» — тет. Лешсем: «Харам ӗҫе карӑмӑр», — теҫҫӗ. Унтан вара пурте аллисене ҫӑваҫҫӗ те, тӳрех, пӳрте кӗмесӗрех, унччен хутса пултарнӑ мунчана каяҫҫӗ. Ҫын пытарма кайнӑ вӑхӑтра киле юлнӑ хӗрарӑмсем пӳрте тасатса, икерчӗ пӗҫерсе, чӑхӑ пусса, мунча хутса хураҫҫӗ. Мунчаран таврӑнсан вилнӗ ҫынна хываҫҫӗ (икерчӗ татса пӑрахаҫҫӗ): «Умӑнта пултӑр», — теҫҫӗ. Ӗҫеҫҫӗ, ҫиеҫҫӗ; унтан вара пытарма пынӑ ҫынсене икшер-виҫшер сӗвем ҫӗлен ҫип параҫҫӗ; ҫав ҫиппе вӗсем пиҫикки ҫумне ҫакса каяҫҫӗ. Вилнӗ ҫыннӑн чунне тамӑк хуранӗ урлӑ ҫӗлен ҫип тӑрӑх каҫараҫҫӗ тет. Ҫынсене панӑ ҫип те ҫавна анчах пӗлтерет. Тунӑ сӑрине кашни эрне каҫ вилнӗ ҫынна хывса, асӑнса ӗҫеҫҫӗ. Кашни эрне каҫ ҫынсем икерчӗ, ҫурта тума ӑвӑс илсе пыраҫҫӗ. Аслӑ пумилккене чӑвашсем вӑтӑр кунтан, хӗрӗх кунтан е икӗ эрнеренех туса ирттереҫҫӗ. Аслӑ пумилккеччен кашни эрне каҫ, алӑк патне сӗтел лартса, пӗрене ҫумне ҫуртасем ҫутса чашӑк ҫине хываҫҫӗ. Пуш чашӑка ҫуртасем айне, пӗрене ҫумне, сак ҫине лартаҫҫӗ. Ҫав чашӑк ҫине сӗтел ҫинчен пӗрер татӑк, пӗрер кашӑк апат яраҫҫӗ: «Умӑнта пултӑр», — теҫҫӗ. Сӑра хывма урӑх савӑт чашӑкпа юнашарах лартаҫҫӗ. Пурте хывса пӗтерсен урам хапхи тул енне кӑларса тӑкаҫҫӗ. Тӑкнӑ яшка-ҫӑкӑра йытӑсем ҫисе яраҫҫӗ. Вилнӗ ҫын умне пӗр япала та юлмасть, анчах чӑвашсем: «Вӑл унӑн шӑршипе тӑранса пурӑнать», — теҫҫӗ. Тӑкнӑ яшка-ҫӑкӑр шӑрши ҫын патне ҫӗр витӗр каять теҫҫӗ.