Пилсемпе кӗлӗсем

809-мӗш кӗлӗ

Ҫын вилсен хурӑнташсене чӗнсе пыраҫҫӗ. Вара вилнӗ ҫынна хӑй хушса хӑварнӑ икӗ ҫын ҫӑваҫҫӗ те тупӑка вырттараҫҫӗ. Тупӑкне те хушса хӑварнӑ ҫынах тӑвать, вара кӑмака хутса икерчӗ пӗҫереҫҫӗ. Вилнӗ ҫынна тӗне кӗмен чӑвашсем пуҫне малалла, урисене алӑк патнелле туса вырттараҫҫӗ. Илсе тухас умӗн пӳртри хӗрарӑмсенчен пӗри ҫапла сӑвӑ каласа йӗрет:

Шурӑмпуҫ килӗ ҫуталса, шурӑмпуҫ ҫутине курӑпӑр, санӑн чӗрӗлӗхне курас ҫук. Хӗвел тухать хӗрелсе, хӗвел ҫуттине курӑпӑр, санӑн чӗрӗлӗхне курас ҫук. Чӗкеҫ килӗ чӗлхепе, чӗкеҫ чӗлхине илтӗпӗр, санӑн чӗлхӳне илтес ҫук.

Вара масар ҫине кайса варса килеҫҫӗ, килнӗ ҫӗре мунча хутса пултараҫҫӗ. Пурте мунча кӗрсе тухсан апат ҫиме ларас умӗн вилнине асӑнаҫҫӗ. Унӑн йӗрки ҫапла. Алӑк патне алакан алапа пӗр ала ҫӑнӑх лартаҫҫӗ, вара ун ӑшне тирӗк лартаҫҫӗ. Али йӗри-тавра ҫуртасем лартаҫҫӗ те вилнӗ ҫынна асӑнса ҫапла каласа пурте пӗрер татӑк икерчӗ татса пӑрахаҫҫӗ тата пӗрер кашӑк пӑтӑ.

Пил ту, ырӑ вырӑнта пул, ҫӑтмахра пул, хӗн-асап ан пар.

Вилле асӑнса хывнӑ апата кӑларса тӑкаҫҫӗ те апат ҫиеҫҫӗ. Унтан виҫҫӗмӗш кунне татах ҫапла асӑнаҫҫӗ. Хӗрӗх кун ҫитсен пумилкке тӑваҫҫӗ. Ун чухне пур хурӑнташсем те пуҫтарӑнаҫҫӗ. Вилнӗ ҫын мӗнле выльӑх пусма каласа хӑварнӑ, ҫавна пусса пӗҫереҫҫӗ. Пиҫсен вара лаша кӳлеҫҫӗ те ҫуни ҫине пӗр минтер хураҫҫӗ. Вара масар ҫине вилнӗ ҫынна илме каяҫҫӗ, шӑнкӑравпа, купӑс каласа. Килтен тухса кайиччен ҫапла каласа йӗреҫҫӗ:

 

Вара масар ҫине тухса каяҫҫӗ вилнӗ ҫынна илме. Масар ҫине ҫитсен ташлаҫҫӗ, унтан вилнӗ ҫынна чӗнеҫҫӗ: «Айта киле юлашки хут», — тесе. Хӑйсем ҫуна ҫине лараҫҫӗ те вилнӗ ҫынна: «Лар ҫак минтер ҫине», — теҫҫӗ те килне чуптараҫҫӗ. Килне ҫитсен килти ҫынсем тухса илеҫҫӗ, минтерне ҫуна ҫинчен пӳрте илсе кӗрсе сӗтел хушшине хураҫҫӗ, вилнӗ ҫынна ятӗнчен каласа: «Лар минтер ҫине», — теҫҫӗ. Унтан сӗтел ҫине апатсем лартаҫҫӗ, сӗтел варрине ала лартса, али ӑшне тирӗк лартаҫҫӗ, али йӗри-тавра ҫуртасем лартса тултараҫҫӗ. Тирӗкӗ ҫине вилнӗ ҫынна асӑнса хываҫҫӗ те: «Пил ту, ҫӑтмахлӑхра пул, ҫакна ӗҫсе-ҫисе кай, хӗн-асап ан пар», — тесе асӑнаҫҫӗ, вара тула кӑларса пӑрахаҫҫӗ, хӑйсем пурте апат ҫиме пуҫлаҫҫӗ. Апат ҫисе тӑрансан эрех-сӑра ӗҫеҫҫӗ, пит ӳсӗрличченех, юрлаҫҫӗ-ташлаҫҫӗ. Вара ирпе лаша кӳлеҫҫӗ те вилнӗ ҫынна каялла масар ҫине шӑнкӑравпа, купӑс каласа, юрласа ӑсатаҫҫӗ.